FIZIČKO–GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE CAREVE ĆUPRIJE

FIZIČKO–GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE

CAREVE ĆUPRIJE

2.1. GEOLOŠKA GRAĐA, GEOTEKTONSKI SKLOP

Karta br. 2.  Geološka karta

Diopsid- amfibolitski škriljci

Nerasčlanjena vulkanogeno-sedimentna formacija

Dijabaz

Serpentini

           

Najstarije stijene na ovom prostoru i na cjelokupnom prostoru same opštine Olovo su trijaske starosti i to iz periode donjeg trijasa. Sedimenti trijasa na većem dijelu terena počinju pješčarsko-škriljastom facijom, karakterističnom za donji trijas. Pored pješčarsko-škriljaste facije one su predstavljene i facijom laporovitih krečnjaka. Česte su i pojave glinovito-liskunovitih škriljaca, crvenkastih pješčara i bijelih kvarcnih pješčara.

Tvorevine srednjeg trijasa nalaze se na mjestima gdje su otkriveni slojevi donjeg trijasa i oni konkordantno leže preko njih. Litološki srednji trijas je sastavljen od laporovitih krečnjaka, dolomita, rožnaca, memrmerastih krečnjaka, pješčara, pločastih krečnjaka, kao i od vulkanskih stijena (spiliti, porfiriti, dijabazi i melafiri) (16, 11).

     Polifacijalni sastav donjeg i srednjeg trijasa iščezava da bi u gornjem bio predstavljen uglavnom krečnjacima i dolomitima. Slojevi gornjeg trijasa imaju znatno rasprostranjenje na ovom području, zahvatajući uglavnom više dijelove obronaka planine Zvijezde, sežući sve do orografskih razvođa.

     Slojevi dijabaz rožne formacije i to u širokom dijapazonu zahvataju dolinu  Krivaje, obuhvatajući tako lijevu i desnu dolinsku stranu. Dijabaz rožna formacija u širem prostoru, pruža se od Sokolca prema Olovu i dalje dolinom Krivaje, sve do Zavidovića. Slojevima dijabaz rožne formacije se pripisuje različita starost. Ovu grupu sedimenata ispitivali su razni istraživači, kao što su: Bone (1840), Bitner (1893), Kišpatić (1891), Katzer (1906), Kosmat (1920), Petković (1933), Marić (1934), Bešić (1951) i mnogi drugi. Neki od tih istraživača su smatrali da ova formacija pripada trijasu i juri, dok ima mišljenja da je ona starija i da pripada gornjoj kredi (12, 12).

          U litološkom pogledu ova formacija je vrlo heterogena. U njen sastav ulaze: pješčari, krečnjaci, rožnaci, breče, glinci, grauvake, škriljavi laporci, različite vulkanske stijene kao što su dijabaz, spiliti, gabrovi, melafiri, peridotiti i serpentini.

     Dijabaz rožna formacija se stvarala u vrijeme alpske geosinklinalne oblasti, u vrijeme produbljivanja unutrašnjeg dinarskog pojasa i to kao tipski ekvivalent trijaskim tvorevinama. Incijalni submarinski vulkanizam imao je značajnu ulogu u stvaranju dijabaz rožne formacije. Njenoj litiloškoj raznolikosti doprinjela je blizina serpentina i peridotita masiva Konjuh, koji su najvjerovatnije stvoreni znatno ranije od slojeva dijabaz rožne formacije. Dakle, dijabaz ro žnoj formaciji pripadaju i različite vulkanske stijene, gabrodiorit sa različitim varijatetima kao amfibolitsko biotitski gabro, piroksen, gabro sa biotitom itd. Pored njih, još se nalaze i dijabazi, porfiriti, kvarc, melafiri, tufovi, rioliti, vulkanske breče itd. Vulkanske stijene nalazimo uglavnom u području naselja Olova (10, 13).

   U blizini ove formacije nalaze se serpentini i peridotiti kao prostrane mase koje su vjerovatno dale obiman materijal u stvaranju dijela ove formacije. Peridotitske stijene zahvataju velki teren prema Duboštici, obuhvatajući tako čitav sliv istoimene riječice. Oblast Konjuha je poznata po serpentinskim stijenama i peridotitima iznad kojih leže na više mjesta slojevi dijabaz rožne formacije, kao npr. trijaski krečnjaci. U ocjeni starosti serpentinskih i peridotitskih stijena, mišljenja su podjeljena, ali se ipak smatra da su to veoma stare mase koje su talo žene i u vrijeme paleozoika.

     Kvartarne naslage na prostoru Careve Ćuprije predstavljene su tvorevinama gornjeg kvartara (holocen ili aluvijum). Od sedimenata najznačajniji su jezerski terasni šljunkovi i pijeskovi. Tvorevine kvartara se nalaze u dolini Krivaje na mjestima velikih proširenja, a predstavljene su akumulativnim i erozivnim riječnim terasama i aluvijalnim ravnima.

     Složenost ovog prostora ogleda se i u tektonskim pokretima. Sa tektonskog gledišta, za područije Careve Ćuprije, ne postoji neka sistematska analiza, iz razloga što mnogi dijelovi nisu sistematski obrađivani. Ovaj prostor po Kosmatu pripada zoni mezozojskih krečnjaka i ofioli- tskoj zoni (10, 16).

     O tektonskoj građi ovog terena dominiraju dva suprotna mišljenja. S jedne strane, Kober (1952), Petković (1961) i dr. zastupaju mišljenje o postojanju velikih navlaka, dok drugi au-tori, kao što su Bešić (1948) ili Milovanović (1949), smatraju da postoje samo kraljušti sa manjim horizontalnim kretanjima (10, 16).