HIDROGRAFSKE ODLIKE

HIDROGRAFSKE ODLIKE

        Na hidrografske odlike Careve Ćuprije znatno utiču prirodno-geografski faktori, a u novije vrijeme i antropogeni. Od prirodno-geografskih faktora, značajno mjesto zauzimaju klimatsko–meteorološki faktori, petrografski sastav terena i vrsta geološkog supstrata, koeficijent pošumljnosti i zastupljenost fitogeografskih zajednica, raščlanjenost terena, i dr. Na hidrološkim izolatorima, kao što su dijabazrožne formacije te serpentini i peridotiti formirala se gusta riječna mreža površinskih tokova.

       Rijeka Krivaja teče dinarskim smjerom od Olova do Zavidovića, gdje se ulijeva u rijeku Bosnu, kao njena desna pritoka. Prema tome, slivno područje rijeke Krivaje pripada slivu rijeke Bosne, u užem, te slivu Crnog mora u širem smislu. Obzirom da se Krivaja obrazuje od Stupčanice i Bioštice, a prema geografskoj literaturi i terminologiji takvi tokovi se nazivaju rijeke sa izvorišnom čelenkom, onda uzimajući u obzir najduži krak izvorišne čelenke, Krivaja ima dužinu od 114 km. Ukupna dužina toka rijeke Krivaje iznosi 73 km, od čega općini Olovo pripada gornji tok rijeke dužine 33 km, dok u dužini od 40 km protiče prostorom općine Zavidovići. Rijeka Krivaja, čiji se sutok nalazi u gradskom dijelu općine Olovo, i to na nadmorskoj visini od 560 m, a ušće rijeke rijeke se nalazi u Zavidovićima na nadmorskoj visini od 200 m.

 Rijeka Krivaja čini glavnu okosnicu, a ujedno je i najveća i najznačajnija rijeka ovog prostora, jer  upravo u nju,  da li površinski (Orlja, Solunski potok, Liješnica, Tribija i Duboštica, Vojnica ) ili podzemno dotiču sve vode ovog prostora. Sliv rijeke Krivaje zauzima prostor centralnog istočnog dijela Bosne i Hercegovine i pripadaju mu prostori između planinskih morfostruktura: Klek planine, Čauševca, Igrišta i Zvijezde na jugozapadu, Ozrena i Romanije na jugu, te Devetka na jugoistoku. „Sa sjeveroistoka orografska razvođa se poklapaju sa planinskim morfostrukturama, Javor planine (1406 m), Smolina (1275 m) i Konjuha (1328 m).“(14,38). 

       Površina sliva iznosi 1387 km², dok je ukupna dužina sliva 94, 5 km a prosječna širina 14,7 km. Dolina rijeke Krivaje je polifaznog, poligenetskog i polimorfnog karaktera, a takođe dolina je i kompozitnog karaktera. Sam tok rijeke Krivaje ima Dinarski pravac pružanja, mada na nekim dijelovima skreće sa osnovnog pravca i poprima uporednički ili merdijanski smjer. Od mjesta svog nastanka, odnosno izvorišne čelenke pa do mjesta Boganovići i to u dužini od 4 km, rijeka Krivaja se probija kroz mezozojske krečnjake, praveći tako duboki Kanjon.

                                Uzdužni profil rijeke Krivaje                       

 Poprečni profil rijeke Krivaje neposredno od

                                     sastavaka Bioštice i Stupčanice (Epigenetski tip doline)               

                                                                                                     

Od Boganovića do Soluna Krivaja teče Križevsko-solunskim dolinskim proširenjem. Od Soluna do pred Čuništa Krivaja je usijekla normalnu riječnu dolinu sa blagim dolinskim stranama. U Čuništima gradi Čuniško proširenje, a potom do Careve Ćuprije teče uskom dolinom. Obzirom da je dolina sastavljena od brojnih suženja oblika kanjona i klisura, i velikog broja dolinskih proširenja, oblika većih aluvijalnih ravni i riječnih terasa, zato i kažemo da ona pripada kompozitnom tipu dolina.

    Rijeka Krivaja zajedno sa svojim pritokama se odlikuje bujičarskim režimom, što znači da talasi visokih voda vrlo brzo nadolaze, ali isto tako i iščezavaju. Na pojavu bujičnosti utiče i gustina riječnih tokova koji se usmjeravaju ka glavnom toku, toku Krivaje. Nakon intenzivnih i pljuskovitih padavina vode se vrlo brzo slivaju u doline ovih tokova, a potom i u sam tok Krivaje, što utiče na poplavna stanja u dnu riječne doline. Kada je riječ o godišnjoj raspodjeli vodostaja i prosticaja za rijeku Krivaju slika je sljedeća:

 Godišnja raspodjela vodostaja (A) i proticaja (B) rijeke Krivaje na profilu u

Olovu za period 1960-1980

1960-1980	I	II	III	IV	V	VI	VII	VIII	IX	X	XI	XII	God.
A	93	103	138	125	111	98	78	60	58	65	91	106	94
B	9,4	12,3	22,6	21,4	14,7	11,1	8,4	6,8	6,0	7,2	9,0	13,2	11,8

                                                                     

                                                                        Godišnja raspodjela vodostaja  i proticaja

                                                                                                          

     Prema priloženoj tabeli zapaža se da su maksimalni vodostaji u mjesecu martu (138). Podjednako visoke vrijednosti vodostaja kao i proticaja javljaju se još u aprilu i maju, što nije u saglasnosti sa režimom padavina. Na povećane vodostaje u proljetnim mjesecima značajan uticaj imaju otopljene snježne retenciozne padavine koje se otapaju u tim mjesecima. Prema gornjoj tabeli srednji minimalni vodostaji, kao i proticaji, javljaju se u augustu, septembru i oktobru, što je donekle u saglasnosti sa pluviometrijskim režimom. Na osnovu maksimalnih i minimalnih mjesečnih vrijednosti vodostaja i proticaja, karakterističnih za rijeku Krivaju, možemo konstatovati da rijeka Krivaja ima pluvio-nivalni, tj. kišno-sniježni režim.

Riječna mreža Careve Ćuprije Carevoj Ćuprija Krivaja, Buboštica, Vojnica i manji potoci                                  Kreirao: Rotić Almer

                                         

                                             Pogled na rijeku u zoni naselja Careva Ćuprija                      
                                                                                     Photo: ( Rotić Almer)

             

                                                   Kupalište zvano „Grga“ na rijeci Krivaji                               
                                                                     Photo: ( Rotić Almer)

                         

Rijeka Krivaja protječe kroz Carevu Ćupriju u dužini oko 7 km.

 Rijeka Krivaja na svom uzdužnom profilu ima složenu dolinu kompozitnog karaktera. Od Olova do naselja Boganovića Krivaja se probija kroz mezozojski krečnjački masiv, izgrađujući na taj način kanjon dug oko 4 km. Dubina kanjona u prosjeku iznosi oko 85 m, te on predstavlja svojevrsnu turističku atrakciju.

Rijeka Duboštica gradi kanjonastu dolinu u masivnim peridotitima. Dužina joj je oko 15 km, ali kroz Carevu protječe sa 7 km dužine i ulijeva se u Krivaju na mjestu Rijeka. Duboštica je lijeva pritoka Krivaji.

   

                                                     Duboštica kroz kanjonastu dolinu                                     
                                                                                        Photo: ( Refik Bašić)

                    

                                                         Duboštica kroz masivne peridotite                             
                                                                                        Photo: ( Rotić Almer)

Rijeka Vojnica je duga 10 km i ulijeva se u rijeku Krivaju kao lijeva pritoka. Nastaje na oko 690 m N.V i nema svog izvorišta, nastaje spajanjem potoka koji se slivaju sa obližnjih planina Grebena, Prijemeta i manjih uzvišenja. Na rijeci Vojnici bilo je mnogo mlinova koji su služili narodu za mljevenje žita. Bilo ih 7 od kojih je ostao jedan na slici  br.11  poslije poplave. Mlin na slici br 10 je napravljen za vrijeme rata 1991. Skoro svaka familija je imala svoj mlin ali 1987 godine kada je nadošla Vojnica ostalo je samo jedan mlin, Sulejmanov mlina na slici br.14.

                                                       Rijeka Vojnica i stari mlin                                                    
                                                        Photo: ( Rotić Almer)

               
                                                                 Stari Sulejmanov mlin                             
                                                                                        Photo: ( Rotić Almer)

 Uz rijeku Krivaju okolno stanovništvo i sve veći broj turista pronalazi mir i odmor. Jedano od takvih mjesta je :

• Izletište Buk na rijeci Krivaji, koje je pogodno za kupanje i ribolov, a pored toga raspolaže i terenima za mali fudbal i druge sportove. Ima skakaonicu, vir za kupanje itd. Ovo mjesto je poznato po teferiču koji se održava u zadnjoj sedmici mjeseca Maja. Narod dolazi iz svih krajeva da se provede i opusti uz muziku, prijatelje, familiju i ostale poznanike . Buk se posebno ističe po svojim karakterističnim, jakim i vrlo bučnim brzacima po čemu je, i sam lokalitet dobio ime.

                                                 Rijeka Krivaja i glavno kupalište Buka       
                                                                                            Photo: ( Rotić Almer)

                                     Pogled na brzake Buka                                  
 Photo: ( Rotić Almer)

                                     

                                                                                              Izletište Buk                                                
                                                                                      Photo: ( Rotić Almer)